Badania / Projekty

ProjektyPublikacjeWarsztaty badawcze


E- Zarządzanie i Transformacja Cyfrowa w Unii Europejskiej, ENDE

Kierownik projektu: prof. David Ramiro Troitino (Tallinna Tehnikaülikool)

Partnerzy: pełna lista tutaj

Okres trwania projektu: 36 miesięcy, 2023–

Źródło finansowania: Środki unijne, ERASMUS-JMO-2023-NETWORKS, budżet 800 000 EUR

Strona internetowa: wkrótce dostępna

Jean Monnet Networks to finansowane ze środków UE prestiżowe sieci badawcze, w skład których wchodzą naukowcy kierujący centrami, katedrami lub modułami Jeana Monneta. Główne obszary powołanej właśnie sieci badawczej ENDE związane są z praktycznym wdrażaniem e-governance w Unii Europejskiej. Szybki rozwój cyfryzacji nie tylko zmienia życie obywateli, ale wpływa także na postrzeganie Unii Europejskiej oraz funkcjonowanie instytucji, takich jak partie polityczne i parlamenty narodowe. Celem interdyscyplinarnego projektu, który łączy nauki polityczne i europejskie, ekonomię, prawo, stosunki międzynarodowe, socjologię, jest zrozumienie tych procesów, prognozowanie tendencji i konsekwencji zachodzących zmian. W sieci ENDE wrocławska Katedra Jeana Monneta jest odpowiedzialna za obszar Digital Politics. Oprócz kierowniczki katedry, w pracę naukową zaangażowani będą członkowie i członkinie zespołu katedry tj. profesorka Anna Pacześniak (Instytut Studiów Europejskich), profesorka Karolina Borońska-Hryniewiecka (Instytut Politologii) oraz doktor Edgars Eihmanis (Instytut Studiów Europejskich).


Struktura instytucjonalna na rzecz zapewnienia praworządności w UE, InDeComply

Kierownik projektu: prof. Carlos Closa Montero (Consejo Superior de Investigaciones Cientificas, CSIC)

Partnerzy: dr. Ruth Ferrero Turrion (Complutense), prof. Aleksandra Maatsch (Katedra Jeana Monneta, Uniwersytet Wrocławski), Gisela Hernandez Gonzales (CSIC)

Okres trwania projektu: 36 miesięcy, 2023–

Źródło finansowania: Agencia Estatal de investigacion, budżet 4 999 686 EUR

Strona internetowa: wkrótce dostępna


Przestrzeganie zasad praworządności na szczeblu krajowym stało się sporym wyzwaniem dla Unii Europejskiej biorąc pod uwagę politykę niektórych nieliberalnych rządów. UE opracowała szereg instrumentów mających na celu egzekwowanie przestrzegania praworządności, jednakże generalnie brakuje im silnej zdolności do egzekwowania tychże zasad. W badaniach naukowych przyjęto normatywne stanowiska w tej kwestii, zalecając, co powinny zrobić instytucje UE. Brakuje nam jednak dogłębnego zrozumienia, dlaczego instytucje zachowują się w określony sposób gdy stają przed wyzwaniem egzekwowania praworządności. Celem niniejszego projektu jest zbadanie tej luki poprzez poszerzenie wiedzy na temat czynników sprawiających, iż instytucje zachowują się tak, jak się zachowują, gdy muszą egzekwować praworządność.


Przemiany w Polityce Terytorialnej w Wyniku Pandemii

Kierownik projektu: dr Ed Turner (Aston University)

Partnerzy: Universytet w Stuttgarcie, Uniwerytet Wrocławski – Katedra Jeana Monneta, Uniwersytet w Padwie oraz AICGS

Okres trwania projektu: 2022–24

Źródło finansowania: Niemiecka Centrala Wymiany Akademickiej (DAAD), budżet 88 995 EUR

Strona internetowa: https://twitter.com/ShifTerr_Aston

Nadrzędne pytanie projektu jest następujące: „W jaki sposób – jeśli w ogóle – pandemia ukształtowała na nowo relacje między krajowymi i podpaństwowymi szczeblami władzy, a także działalność władz podpaństwowych, w Niemczech i innych krajach europejskich?”.  Aby odpowiedzieć na to pytanie, projekt tworzy duże, nowe międzynarodowe konsorcjum, tworząc nową międzynarodową sieć naukowców i praktyków, z członkami z Wielkiej Brytanii, Niemiec, Polski (w Centrum Studiów Niemieckich im. Willy’ego Brandta) i Amerykańskiego Instytutu Współczesnych Studiów Niemieckich, a także angażując ekspertów z Hiszpanii i Włoch.  Sieć będzie się spotykać (wirtualnie i fizycznie), wydawać wspólne publikacje i dzielić się wiedzą i danymi, zarówno pomiędzy jej członkami, poprzez publikacje naukowe, jak i z szerszą zainteresowaną publicznością.  Umożliwi to spojrzenie na zmienioną politykę terytorialną w Niemczech w kontekście szerszych porównań europejskich (w szczególności z Wielką Brytanią, Hiszpanią, Włochami i Polską).


Dwie strony tej samej monety? Badanie potencjału współpracy międzyparlamentarnej w Unii Europejskiej

Kierowniczka projektu: Karolina Borońska-Hryniewiecka

Okres trwania projektu: 2022-25

Źródło finansowania: Narodowe Centrum Nauki (NCN), grant OPUS, budżet 200 000 EUR

Strona internetowa: https://politologia.uni.wroc.pl/Projekty/InPaCo

Parlamenty narodowe i Parlament Europejski (PE) to dwie strony tego samego medalu – demokracji przedstawicielskiej będącej podstawą funkcjonowania Unii Europejskiej (UE). W związku z tym instytucje te mają do odegrania ważną rolę w wielopoziomowym systemie politycznym UE jako pośrednicy jego legitymizacji. Niewykorzystany potencjał ich współpracy jest jednym z czynników stojących za wzrostem eurosceptycyzmu, partii populistycznych, a także ogólnego rozczarowania obywateli ideą „projektu europejskiego”. W czasie, gdy pandemia oraz wojna na Ukrainie zwiększyła nierówności społeczne i ekonomiczne w całej Unii a także uwypukliła wzajemne powiązania społeczeństw europejskich w ramach polityki zdrowotnej, obronnej i energetycznej, współpraca międzyparlamentarna (WMP) nabiera znaczenia jako ważny czynnik legitymizujący konkretne rozwiązania polityczne oraz  szerszy proces kształtowania polityki publicznej w UE. Ani PE, ani parlamenty krajowe nie dysponują osobno narzędziami umożliwiającymi rozliczanie unijnej władzy wykonawczej lub nawet kontrolę decyzji podejmowanych na różnych forach międzyrządowych. Każdy parlament narodowy może natomiast nadzorować i sankcjonować tylko jeden rząd – ten własny. W tym kontekście skuteczna WMP stanowi strukturę możliwości pozwalającą na odzyskanie choćby części kontroli i wpływu na procesy decyzyjne zachodzące w ramach UE oraz rzutujące na dobrobyt oraz bezpieczeństwo obywateli.

W związku z tym, podstawowym celem projektu InPaCo jest zbadanie potencjału relacji międzyparlamentarnych w UE poprzez identyfikację czynników, które sprzyjają i utrudniają efektywną współpracę między parlamentami narodowymi a PE. Pierwszym celem badawczym jest zatem identyfikacja i wyjaśnienie niezbadanych dotychczas preferencji instytucjonalnych PE i parlamentów narodowych w zakresie wzajemnej współpracy. Pytania badawcze, które stawia projekt to:

– Czy czynniki stojące za tymi preferencjami są endogeniczne (tj. związane z przynależnością polityczną lub narodowością), czy raczej egzogeniczne (tj. zdeterminowane przez sektory polityki lub typ WMP)?

– Jakie preferencje ma PE oraz poszczególne grupy polityczne, a także  parlamenty krajowe w odniesieniu do potencjalnych reform wzmacniających WMP w UE?

Drugim celem badawczym projektu jest zbadanie wpływu niedawno zakończonej Konferencji w sprawie Przyszłości Europy (CoFoE), a także związanych z nią działań następczych, na dynamikę międzyparlamentarną w UE. Pytania badawcze to:

– Czy CoFoE działała jako siła napędowa czy przeszkoda dla WMP i dlaczego ?

– Czy w ramach CoFoE mieliśmy do czynienia z nowymi formami transnarodowego parlamentaryzmu ?

– W jakich obszarach zaobserwowaliśmy poprawę lub pogorszenie WMP i dlaczego?


Demokracja w Czasach Pandemii: Schyłek czy Nowa Forma Demokracji Przedstawicielskiej?

Kierownik projektu: Aleksandra Maatsch

Okres trwania projektu: 2020–24

Źródło finansowania: Narodowe Centrum Nauki (NCN), grant OPUS, budżet 460 000 PLN

Strona internetowa: https://www.pandemo.eu

Wraz z pojawieniem się wirusa COVID-19 wszystkie rządy krajowe państw członkowskich Unii Europejskiej znalazły się w niezwykłych okolicznościach. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) uznała wirusa za pandemię 11 marca 2020 roku. Ponieważ nie istnieje szczepionka przeciwko wysoce zaraźliwemu wirusowi, decydenci w państwach członkowskich UE zdecydowali się na różne środki zapobiegawcze. Z tego powodu powszechną praktyką stało się ograniczenie – lub zamrożenie – działalności gospodarczej, społecznej i politycznej. Powodzenie tych nadzwyczajnych środków w zapobieganiu rozprzestrzenianiu się wirusa zależało od ich szybkiego wdrożenia.

Trudno wyobrazić sobie demokrację przedstawicielską bez parlamentu, w którym reprezentowane są interesy obywateli. Aby jednak demokracja przedstawicielska mogła funkcjonować, parlamenty krajowe muszą mieć możliwość kontrolowania rządów oraz debatowania i głosowania nad projektami ustaw, a także reprezentowania interesów wyborców w procesie decyzyjnym. Parlamenty są mianowicie instytucjonalnym fundamentem demokracji przedstawicielskiej. Mimo tego znaczenie parlamentów narodowych radykalnie osłabło w czasie pandemii. W marcu 2020 r. większość rządów wprowadziła środki zapobiegawcze, wysyłając wszystkich „systemowo mniej ważnych” pracowników do domu. I tak prawie wszyscy parlamentarzyści w krajach UE i poza nią zostali… odesłani do domów. Podczas gdy większość parlamentów starała się mimo tego kontynuować pracę w niezwykle ograniczonym zakresie, w Kanadzie, na przykład, parlament zamknięto na pięć tygodni, zezwalając jedynie na krótką sesję w celu uchwalenia nadzwyczajnej ustawy dotyczącej pandemii. Tendencje te mogą budzić poważne obawy, ponieważ opinia publiczna otrzymała sygnał, iż w sytuacji kryzysowej parlamenty narodowe nie są systemowo ważne. Czy jesteśmy zatem świadkami upadku demokracji przedstawicielskiej z powodu pandemii COVID-19? Czy też może parlamenty narodowe zdołały obronić swoje uprawnienia, dostosowując się do nowych okoliczności?

Ogólnym celem projektu jest zatem zbadanie, w jaki sposób pandemia COVID-19 wpłynęła na uprawnienia legislacyjne i praktyki parlamentów narodowych w państwach członkowskich UE. Pytania, jakie stawia ten projekt, są następujące:

  • Czy w okresie pandemii COVID-19 zaobserwowaliśmy zmianę formalnych uprawnień lub praktyk dotyczących funkcji ustawodawczej parlamentów narodowych?
  • Jaki jest wpływ pandemii na uprawnienia i praktyki parlamentarne w zakresie stanowienia prawa we wszystkich krajach członkowskich UE? W których państwach zaobserwowaliśmy (a) osłabienie, (b) brak zmian, a może (c) wzmocnienie parlamentów narodowych?
  • Jakie formalne lub nieformalne środki zostały zastosowane przez rządy badanych państw członkowskich UE? Jaka była podstawa prawna tych działań? Jak można ocenić ich legitymizację i podstawę prawną?
  • Czy jesteśmy świadkami schyłku demokracji przedstawicielskiej, czy też pojawia się nowa forma demokracji przedstawicielskiej?

Rola parlamentów narodowych w polityce Unii Europejskiej po pandemii

Partnerzy i źródło finansowania: LabEx TEPSIS & Universite Panthéon-Sorbonne

Kierownicy projektu: Karolina Borońska-Hryniewiecka with Guillaume Sacriste and Antoine Vauchez


Parlamenty narodowe jako multi-arena players w Unii Europejskiej?

Kierownik projektu: Karolina Borońska-Hryniewiecka

Okres trwania projektu: 2019–2022

Źródło finansowania: Narodowe Centrum Nauki (NCN), grant OPUS (grant number: 2018/29 /B/HS5/00085)

Podstawowym zamierzeniem tego projektu badawczego jest wyjaśnienie różnic w sposobach aktywności parlamentów państw członkowskich Unii Europejskiej (UE) w obszarze spraw europejskich (European affairs). Opierając się na stworzonej przez Auel i Neuhold (2017) konceptualizacji roli parlamentów narodowych (PN) w UE jako „graczy na wielu arenach” (multi-arena players) projekt ten wyznacza sobie trzy konkretne cele badawcze. Po pierwsze, zbada on jakie czynniki wpływają na mobilizację PN w obrębie sześciu aren związanych z procesem legislacyjnym UE. Te areny to: (1) tzw. system wczesnego ostrzegania (SWO) dotyczący kontroli zasady pomocniczości (2) dialog polityczny z Komisją Europejską; (3) inicjatywa zielonej kartki; (4) konferencje międzyparlamentarne (KMP) ds. wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony; ds. stabilności, koordynacji i zarządzania gospodarczego w UE; oraz ds. wspólnej kontroli parlamentarnej Europolu; (5) kontrola własnej egzekutywy w sprawach unijnych; oraz (6) monitorowanie krajowej implementacji unijnego prawodawstwa. Każda z tych aren stanowi instytucjonalną strukturę możliwości (opportunity structure), dzięki której NP mogą kontrolować lub wpływać na proces kształtowania polityk UE. Po drugie, projekt wyjaśni zależności pomiędzy analizowanymi arenami, tj. czy i w jaki sposób zorientowane na UE różne rodzaje aktywności NP wpływają na siebie nawzajem. Na przykład, czy silna kontrola własnej egzekutywy redukuje aktywność zewnętrzną PN, czy raczej ją wzmacnia? Czy pojawienie się inicjatywy zielonej kartki zmniejszyło lub zwiększyło wykorzystanie SWO lub dialogu politycznego? Po trzecie, projekt odpowie na pomijane dotąd wśród analityków pytanie, czy PN są przede wszystkim graczami krajowymi czy już europejskimi, oraz w jakim stopniu percepcja własna PN jako „graczy krajowych/europejskich” różni się od oczekiwań stawianych im przez ekspertów i opinię publiczną.

Badania zostaną podzielone na trzy etapy. W pierwszym zostaną opracowane ramy analityczne projektu i określone zmienne niezależne mogące wpływać na mobilizację PN w UE. Zostaną one zaczerpnięte z perspektyw teoretycznych nowego instytucjonalizmu, koncepcji multi-level governance oraz europeizacji. Na tej podstawie skonstruowany i rozesłany zostanie kwestionariusz, którego adresatami będzie 27 PN. Drugi etap obejmie pomiar aktywności PN w obrębie badanych aren w celu stworzenia wielowymiarowego zestawu danych dotyczących mobilizacji parlamentarnej w UE. W trzecim etapie, w oparciu o informacje uzyskane z kwestionariuszy i innych źródeł (tj. wywiady pogłębione i konsultacje eksperckie, analiza dokumentów) przeprowadzona zostanie empiryczna weryfikacja hipotez oraz sformułowane zostaną odpowiedzi na postawione pytania badawcze.

Istnieją dwa główne powody, dla których ten projekt został podjęty: Po pierwsze, kwestia zaangażowania PN w sprawy UE zyskała w ostatnich latach duże znaczenie polityczne na arenie unijnej. Wzmocnienie kontroli parlamentarnej w UE było nie tylko jedną z głównych kart przetargowych w procesie (zakończonych fiaskiem) negocjacji nowego statusu Wielkiej Brytanii w UE, ale jest również postulowane na szczeblu unijnym przez inne państwa członkowskie (m.in. Grupę Wyszehradzką, Holandię, Danię). Instytucje UE również przyznają, że PN powinny odgrywać bardziej znaczącą rolę w kształtowaniu polityki unijnej. W konfuzję wprowadzać może zatem fakt, iż wiele PN wydaje się nadal niezdolnych lub niechętnych do korzystania z istniejących kanałów partycypacji w sprawach europejskich. Niniejszy projekt podejmuje próbę rozwikłania tego paradoksu. Łącząc perspektywę transnarodową z analizą wielu aren aktywności parlamentarnej, empirycznie zweryfikuje on konceptualizację PN jako „multi-arena players” i naświetli istniejące rozbieżności. Po drugie, w literaturze dotyczącej PN w UE brakuje wieloaspektowego i komparatystycznego ujęcia, które w sposób systematyczny wyjaśniałoby istniejące różnice w sposobach parlamentarnej mobilizacji. Ten projekt zrekompensuje tę lukę, przeprowadzając analizę czynników przyczynowych (causal factors) leżących u podstaw parlamentarnej aktywności zorientowanej na UE. Odpowie również na pytanie, jak najnowsza dynamika międzyinstytucjonalna wpływa na istniejące konceptualizacje ról parlamentarnych w UE, rozwijając w ten sposób teoretyczny wątek literatury w obszarze studiów europejskich.


Parlamenty narodowe i kwestia transparentności podejmowania decyzji w Unii Europejskiej: perspektywa społeczno-instytucjonalna i polityczna

Kierownik projektu: Karolina Borońska-Hryniewiecka

Okres trwania projektu: 2020–2021

Źródło finansowania: Narodowa Agencja Wymiany (NAWA), realizacja na Pantheon-Sorbonne University in Paris, stypendium Bekkera


Polskie partie polityczne w relacji z otoczeniem społecznym. Analiza strategii organizacyjnych i komunikacyjnych

Kierownik projektu: Anna Pacześniak

Okres realizacji: 2016–2020

Źródło finansowania: Narodowe Centrum Nauki (NCN), grant Sonata Bis 5


Porażka wyborcza jako katalizator zmian w europejskich partiach politycznych

Kierownik projektu: Anna Pacześniak

Okres trwania projektu: 2018–2022

Źródło finansowania: Narodowe Centrum Nauki (NCN), grant OPUS-14

Głównym celem projektu jest identyfikacja czynników wpływających na charakter, głębokość, zakres i skutki adaptacji partii politycznych do sytuacji po przegranych wyborach parlamentarnych. W tym kontekście analizowany jest zarówno wpływ zmiennych obiektywnych, takich jak faza rozwojowa partii, poprzedzający porażkę status polityczny ugrupowania (czy była partią rządzącą, współrządzącą, opozycyjną), jak również wpływ zmiennych subiektywnych, czyli sposób postrzegania i interpretacji przyczyn niekorzystnego wyniku wyborczego przez partyjne gremia decyzyjne. Połączenie ustaleń teoretycznych, wyników badań jakościowych, które zostaną przeprowadzone w partiach w Polsce, Wielkiej Brytanii i Belgii oraz badań ilościowych w partiach z państw członkowskich UE oraz Szwajcarii i Norwegii, doprowadzi do stworzenia katalogu zależności i korelacji, opisujących zmiany zachodzące w partiach politycznych po porażkach wyborczych. Realizacja projektu przyczyni się do lepszego zrozumienia dynamiki funkcjonowania europejskich partii politycznych w kontekście ich adaptacji do impulsów płynących z otoczenia społecznego (rozumianych jako udzielenie lub odmowa poparcia w wyborach parlamentarnych).

Porażka wyborcza traktowana jest nie tyle jako efekt wcześniejszych działań lub zaniechań, ile jako początek, katalizator procesu zmiany w partii politycznej. Przegrana w wyborach rodzi bowiem liczne konsekwencje dla partyjnej organizacji, jej programu politycznego, kierownictwa, parlamentarzystów, członków, współpracowników, sympatyków. W mniejszym lub większym stopniu zmienia układ sił między frakcjami, może prowadzić do secesji, a nawet upadku partii. Porażka staje się często instrumentem nowego uporządkowania relacji wewnętrznych, jest czynnikiem wyzwalającym wewnątrzpartyjne krążenie elit, od dymisji dotychczasowego lidera poczynając. Zmiana lidera z reguły destabilizuje dotychczasowy układ powiązań w partii, może wywołać nie tylko zmianę sposobu kierowania partią polityczną, ale także wyzwolić nowe koncepcje programowe. Nowym wątkiem badawczym jest poszerzenie perspektywy o czynniki wolicjonalno-świadomościowe, poprzez powiązanie zmian wewnątrzpartyjnych z subiektywnym postrzeganiem zmian zachodzących w jej otoczeniu przez partyjnych decydentów. Wynika to z przyjętego założenia, że partia – aby podjąć działania „naprawcze” – musi nie tylko obiektywnie przegrać wybory, ale musi również mieć subiektywne poczucie porażki. 


Uwarunkowania stabilności i spójności polskiej reprezentacji w Parlamencie Europejskim

Kierownik projektu: Krysztof Zuba (UO), członek zespołuuu badawczego: Anna Pacześniak i Aleksandra Trzcielińska Polus

Okres trwania projektu: 2018–2022

Źródło finansowania: Narodowe Centrum Nauki (NCN), grant OPUS-12

Celem prowadzonych badań jest określenie stabilności (zmienności) polskiej reprezentacji w PE oraz określenie spójności ideowej, programowej i operacyjnej polskich partii politycznych w ramach grup partyjnych w PE w latach: 2004-2019.

W ramach projektu sformułowano cztery hipotezy: 1) Poziom stabilności politycznej polskich partii w PE jest warunkowany nie tylko wyborami do PE, ale również̇ wynikami wyborów parlamentarnych w Polsce; 2) Poziom stabilności personalnej polskich partii w PE jest warunkowany sposobem wyłaniania kandydatów na europosłów; 3) Spójności ideowa i programowa polskich partii w ramach grup partyjnych w PE jest warunkowana różnicami ideowymi i programowymi pomiędzy partiami tworzącymi grupę partyjną w PE; 4) Im bardziej dana polska partia jest proeuropejska, tym bardziej jej program i głosowania są bliższe programowi i głosowaniom innych partii w ramach grupy partyjnej w PE.

Projekt przyczyni się do lepszego poznania wpływu partii politycznych na proces integracji

europejskiej oraz procesu europeizacji na partie polityczne. Pozwoli lepiej zrozumieć działania polskich partii politycznych w ponadnarodowym środowisku poszerzając zrozumienie mechanizmów kształtowania europejskiej przestrzeni politycznej. Wyniki badań pozwolą również na udzielenie odpowiedzi, w jakim stopniu decyzje i głosowania posłów do PE są warunkowane przez przynależność do grup partyjnych w PE oraz czy obserwowane różnice programowe i ideowe pomiędzy polskimi partiami w PE są zbliżone do tych obserwowanych w polskim Sejmie.